Het boekje ‘Dijken voor Beginners’ doet precies wat de titel belooft: een goede introductie in de wereld van dijken en dijkversterkingen langs de Grote Rivieren. Het boekje is geschreven voor bewoners die zich overvallen voelen door plannen voor versterking van de dijk voor hun huis. Maar ook voor boeren, beheerders van natuurterreinen en bijv. leden van de gemeenteraad.
Want bij wie moet je zijn met je wensen en zorgen, en welke instantie neemt uiteindelijk het besluit? Als belanghebbende is het niet meer dan logisch dat je de stappen tot dijkversterking op z’n minst wilt begríjpen en wellicht ook wil meepraten. Het komt allemaal aan bod in ‘Dijken voor beginners’ en alles wordt ook uitgelegd in zeer begrijpelijke taal.
Durgerdam
‘Dijken voor beginners’ start met het voorbeeld van de Durgerdammerdijk tegenover Amsterdam aan de overkant van het IJ. Hier ligt één van de meest pittoreske stukjes oude Zuiderzeedijk en het dorpje bood dapper weerstand aan alle technocraten en ambtenaren. Uiteindelijk moest de Deltacommissaris eraan te pas komen om te bemiddelen.
Verhaald wordt hoe een klassieke ‘ruggen-naar-elkaar’ situatie werd omgebogen naar samenwerking tussen inwoners en medewerkers van drie verschillende overheden. De les is dat bewoners kennis nodig hebben om constructief te kunnen meedenken. Dit boekje ‘Dijken voor beginners’ helpt daarbij. En, net zo belangrijk, dat de overheid het vertrouwen van de bewoners alleen kan winnen door alle informatie te delen.
Dijken voor Dummies
Want waarom moet de dijk eigenlijk worden verhoogd? Hebben de dijkenbouwers in het verleden dan hun werk niet goed gedaan? Duidelijk wordt uitgelegd dat een dijk van nature inklinkt, dat de bodem ook daalt en dat er door de klimaatverandering hoge waterstanden vaker voorkomen dan vroeger.
Dan volgt een handzaam overzicht van de vele verschillende manieren voor een dijk om te bezwijken. Bijvoorbeeld doordat er grote golven over de dijk slaan die het binnentalud kapot maken, of doordat het binnentalud te steil is waardoor de dijk onderuit zakt. Ingewikkelde technische termen zoals ‘micro-instabiliteit‘ en ‘macro-instabiliteit buiten-talud‘ worden helder uitgelegd met duidelijke plaatjes.
Wees erop tijd bij!
Tegen de tijd dat de vrachtwagens beginnen te rijden, ben je echt te laat om nog iets aan de plannen te wijzigen. Juist ‘als er nog niks te zien is’ moet je als belanghebbende al uit de startblokken. Zorg dat je alle informatie krijgt die je nodig hebt, laat iedereen weten dat je wil meepraten.
In de voorverkenning (fase 1) is er nog ruimte om ‘wilde ideeën’ in te brengen. In de verkenning (fase 2) ligt de focus al op de uitvoerbaarheid van de plannen. Dan komt de planvorming (fase 3), waarin het ontwerp tot-op-de-meter-nauwkeurig wordt ingetekend. In deze fase moeten er oplossingen voor specifieke knelpunten worden gevonden. In de realisatiefase (fase 4) gaat de aannemer aan het werk. Dan kunnen de plannen niet meer worden gewijzigd zonder hoge extra kosten. Wel is het zaak voor bewoners en belanghebbenden om de werkzaamheden goed te volgen, om er zeker van te zijn dat alles wordt aangelegd zoals afgesproken.
Achterstallig onderhoud dijken
In 1995 moest het Rivierengebied worden geëvacueerd omdat een enorme overstroming dreigde. Nederland schrok wakker en in de jaren erna werd het eerste Hoogwater-beschermingsprogramma (HWBP) opgezet. Het huidige HWBP is al het 3e HWBP. In totaal moet ca. 1300 km dijk worden versterkt. Het gaat vooral om dijken langs de Grote Rivieren en de Waddenzee, niet om de dijken in bijv. Zeeland. De opgave is zó groot dat het HWBP pas in 2050 klaar is. Jaarlijks wordt bijna € 800 miljoen uitgegeven.
Tot slot
‘Dijken voor beginners’ is een uitstekende basis als je als omwonende of belanghebbende invloed wil uitoefenen op hoe de dijkversterking er uiteindelijk uit gaat zien. Vanwege het uitzicht, vanwege de historiscghe waarde, vanwege de natuur. ‘Dijken voor beginners’ sorteert zo voor op de Omgevingswet, waarin een goede participatie voor de overheid verplicht wordt.
‘Dijken voor beginners’ is ook zeer geschikt voor gebruik op de middelbare school en onderwijs in watermanagement. En, ook belangrijk, je kunt het boekje ‘Dijken voor beginners’ gratis downloaden.
Dijken voor beginners. 2021, 68 pp. Bert Kappe, Tom den Boer, Kirsten Jeurink. Alliantie HWBP.
alle afbeeldingen uit het besproken boek
‘N leuk verhaaltje maar er zitten wel enkele discussie punten in. Als de bodem met de dijk zakt mag ik aannemen dat ook de bodem van de sloot mee gaat ? Als enkel de dijken worden verhoogd terwijl de polder blijft zakken is een uitleg over vergroting van natuurkundige krachten (communicerende vaten) voor de jeugd op z’n plek. Daarnaast geeft een hogere dijk, als hij mocht breken, een grotere ramp in de polders. In 1953 konden de mensen op dak zitten maar met nog meer water is dit niet mogelijk. Wat de jeugd ook geleerd moet worden is dat de druk (wet van Pascal) van het grondwater in doorlaatbare lagen dijken van onderuit kunnen verweken tot drijfzand zoals in 1953. De eerste dijk die zo sneuvelde in 1953 heeft daardoor een kettingreactie veroorzaakt omdat door het bezwijken en het vollopen van die polder extra zeewater werd aangetrokken. Deze aanzuiging noemt men ’n Waterwolf welke, net als bv. een sneltrein of groot zeeschip, niet zomaar stopt. Het waterpeil wordt verhoogd en zorgt voor nog meer gevaar van overstroming!